Schijnzelfstandigheid houdt in dat iemand als zzp'er werkt bij een opdrachtgever, terwijl er feitelijk sprake is van een arbeidsovereenkomst. Ook als zzp'er en opdrachtgever een goedgekeurde modelovereenkomst hebben getekend, kan er sprake zijn van schijnzelfstandigheid. Om dit goed te begrijpen, is het van belang om te weten hoe een arbeidsovereenkomst van rechtswege ontstaat.
Arbeidsovereenkomst of niet?
Wanneer er sprake is van loon, persoonlijke arbeid én werkgeversgezag dan is er sprake van een arbeidsovereenkomst. Zelfs wanneer er in de opdrachtovereenkomst tussen de zzp'er en de opdrachtgever/tussenbureau is opgenomen dat er geen gezag is. Het gaat immers altijd om het beoordelen van de feitelijke situatie. Wanneer er een arbeidsovereenkomst is zal de opdrachtgever als werkgever werkgeversverplichtingen hebben, waaronder het inhouden van loonheffingen en sociale verzekeringspremies.
Kortom: een zzp'er met arbeidsovereenkomst is schijnzelfstandig.
Ben ik schijnzelfstandige of niet?
Eigenlijk is het heel eenvoudig: wanneer er in een werkrelatie sprake is van loon, persoonlijke arbeid én werkgeversgezag, dan is er voor de Belastingdienst sprake van een arbeidsovereenkomst. Zelfs als in de opdrachtovereenkomst die met de opdrachtgever is opgesteld, is opgenomen dat er geen gezagsverhouding tussen jou en je opdrachtgever is.
Is de Belastingdienst van oordeel dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst, dan zal deze de opdrachtgever aanmerken als werkgever. Dit houdt in dat de opdrachtgever moet voldoen aan werkgeversverplichtingen, waaronder het inhouden van loonheffingen en sociale verzekeringspremies.
Mate van gezag
Een belangrijk criterium voor het bepalen van zelfstandigheid, is of er sprake is van van een gezagsverhouding. Dat kan heel ver gaan. In een uitspraak van de rechtbank (uitspraak: Rechtbank ’s-Gravenhage – AZ3992 – 17 oktober 2006) staat dat zelfs het geven van aanwijzingen als zodanig gezien kan worden.
“In de woorden ‘in dienst van’ ligt besloten dat tussen werkgever en werknemer een gezagsverhouding bestaat. Voor het bestaan van een gezagsverhouding is niet vereist dat daadwerkelijk aanwijzingen en instructies over de inhoud van het werk worden gegeven; voldoende is dat dergelijke aanwijzingen en instructies kunnen worden gegeven.”
Toch schijnzelfstandige, ondanks goedgekeurde modelovereenkomst
Omdat de wetswijziging tot doel heeft om schijnzelfstandigheid te bestrijden, wordt een modelovereenkomst alleen goedgekeurd als tenminste één van de drie elementen die een arbeidsovereenkomst vormen (gezagsverhouding, loon, arbeid) ontbreekt. Meestal zal het gaan om de aanwezigheid van een gezagsrelatie. Is hiervan sprake, dan is er een arbeidsovereenkomst en kan de modelovereenkomst niet goedgekeurd worden.
Een goedgekeurde modelovereenkomst moet overeenkomen met de feitelijke werksituatie, anders heeft de overeenkomst geen waarde. Een overeenkomst kan een gezagsrelatie uitsluiten, maar als bij controle blijkt dat er een gezagsrelatie bestaat, heeft de overeenkomst geen bindende waarde.
De feitelijke werksituatie telt dus. Dit heeft niet alleen fiscale consequenties, maar ook voor de arbeidsrelatie. Opdrachtgevers die dat risico niet willen lopen, kunnen zich oriënteren op andere flexibele werkvormen, zoals payrolling, uitzenden, of detacheren.
Goedgekeurde modelovereenkomsten
Twijfel je over jouw situatie? Gebruik dan modelovereenkomsten die goedgekeurd zijn door de Belastingdienst. Die vind je hier.